ชุมชนชาติพันธุ์ไตใหญ่บ้านเวียงหวาย
ชุมชนไตใหญ่บ้านเวียงหวายตั้งอยู่หมู่ที่ 9 ตำบลม่อนปิ่น อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ บ้านเวียงหวาย อยู่ห่างจากองค์การบริหารส่วนตำบลม่อนปิ่นไปทางทิศตะวันตกประมาณ 1 กิโลเมตรและอยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอฝางไปทางทิศตะวันตกประมาณ 5 กิโลเมตร
ประวัติ
ชุมชนชาวไตใหญ่ดั้งเดิมอาศัยอยู่ในเขตพื้นที่อำเภอฝาง มาร้อยกว่าปีแล้ว ปัจจุบันมีชาวไตใหญ่ที่เข้ามาอยู่ดั้งเดิมได้มีบัตรประชาชนเป็นคนไทย และยังมีชาวไตใหญ่ที่อพยพมาจากฝั่งพม่าทีหลังอีกจำนวนหนึ่งที่ยังไม่ได้มีบัตรประชาชนหรือทะเบียนบ้านที่แสดงว่าเป็นคนไทย แต่ชาวไตใหญ่ไม่ว่าจะมีสถานะใดก็อาศัยอยู่ร่วมกันในชุมชนบ้านเวียงหวายอย่างปกติสุข คนที่มีฐานะ มีโอกาสทางสังคมมากกว่าก็ช่วยเกื้อกูลคนยากจน คนไตใหญ่ที่เข้ามาใหม่ สิ่งที่คล้องความสัมพันธ์ของพวกเขาไว้อย่างแน่นแฟ้นก็คือความผูกพันในรากเหง้าอัตลักษณ์ของไตใหญ่ที่พวกเขามีร่วมกันคือความเป็นคนเชื้อชาติไตใหญ่ด้วยกัน
ประชากร
การทำมาหากินส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม เช่น ทำนา ทำสวน ปลูกพืชเศรษฐกิจ ได้แก่ ข้าว หอมหัวใหญ่ กระเทียม พริก ถั่วเหลือง และพืชเศรษฐกิจอื่นๆ หมุนเวียนตามฤดูกาล ส่วนอาชีพเสริมได้แก่ การเลี้ยงสัตว์เพื่อบริโภคและจำหน่าย เช่น การเลี้ยงวัว หมู ไก่พื้นเมือง นอกจากนี้บางครัวเรือนก็มีอาชีพเสริมทำถั่วเน่าแผ่นขาย และการรับจ้างทั่วไป เป็นต้น มีรายได้เฉลี่ยต่อคนต่อปี 90,257 บาท ด้านสังคมวัฒนธรรม 99 % นับถือศาสนาพุทธ และความเชื่อดั้งเดิมเกี่ยวกับผี ในแต่ละรอบปีจะมีการประกอบประเพณีพิธีกรรมต่างๆ ปัจจุบันไตใหญ่บ้านเวียงหวายมีครัวเรือนจำนวน 661 ครัวเรือน ประชากรรวมจำนวน 2,638 คน เป็นชายจำนวน 1,337 คน และหญิงจำนวน 1,301 คน
อัตลักษณ์
อัตลักษณ์ที่สำคัญของชาวไตใหญ่ คือ การทำบุญ เช่น การทำบุญทานข้าวใหม่ในเดือนมกราคม การถวายข้าวหย่ากู๊หรือปอยกองโหลในเดือนกุมภาพันธ์ ปอยส่างลองในดือน มีนาคม (ปลายเดือน) การสืบชะตาหมู่บ้านในเดือนเมษายน การเลี้ยงหอเจ้าบ้านในเดือนเมษายน ประเพณีปีใหม่รดน้ำดำหัว สรงน้ำพระธาตุและแห่ไม้ค้ำในเดือนเมษายน ประเพณีเข้าพรรษาในเดือนสิงหาคม ปอยจักกะในเดือนกันยายน ปอยซอมต่อหลวงในดือนตุลาคม ปอยเทียนออกพรรษาในเดือนพฤศจิกายน และปอยต้นหัวลมหรือถวายผ้าเหลืองในเดือนธันวาคม ซึ่งสอดคล้องกับวิถีชีวิตและการนับถือพุทธศาสนา และในแต่ละประเพณีพิธีกรรมต่างก็จะมีรายละเอียดของกระบวนการ ขั้นตอนและความหมายที่สำคัญต่อการดำเนินชีวิตของชาวไตใหญ่